Toen ik begon met lesgeven op het vmbo, startte ik als praktijkdocent voor het vak Dienstverlening en Producten. Wat voor mij als praktijkdocent een hele ‘normale’ manier van lesgeven was, bleek voor collega’s die daarvoor altijd kennisvakken hadden gegeven, een enorme omslag. Van de klassieke manier van lesgeven – boek, uitleg, oefening – veranderden ze in een begeleider die leerlingen op een heel andere manier moest laten leren. Met de komst van het praktijkgerichte programma merk ik dat steeds meer docenten en teamleiders tegen een gelijke verandering aanlopen en met vragen zitten. Daarom heb ik mijn ervaringen van toen op een rij gezet. Misschien heb jij er ook wat aan.
Van leraar naar begeleider
Waar je voorheen de ‘kennismaster’ was, word je nu de ‘coach’ die naast de leerling staat. In plaats van altijd te vertellen hoe iets moet, ga je nu vragen stellen zoals: “Hoe zou jij dit aanpakken?” of “Waarom kies je voor deze oplossing?” Ik weet dat het lastig kan zijn, maar probeer niet meteen de juiste antwoorden voor te kauwen. Stimuleer je leerlingen om zelf na te denken. Op het moment dat je dat kunt loslaten, gebeurt er iets bijzonders (en geloof me, dat loslaten is als docent ontzettend lastig). De leerlingen gaan zelf nadenken, komen met hun eigen ideeën en lossen problemen op hun manier op. Dat voelt als een enorme overwinning – voor hen, maar ook voor jou als docent!
Leren door te doen
Je hebt ineens geen boek meer met hoofdstukken, paragrafen en een afsluitende toets. In plaats daarvan werk je met o.a. echte projecten en situaties. De focus gaat naar leren door te doen. Een van de eerste projecten die ik met mijn klas deed, was het opzetten van een klein bedrijfje. En ja, dat klinkt als een enorm project, maar juist dat maakte het zo spannend! De leerlingen moesten samenwerken, plannen, producten bedenken, en hun ideeën presenteren aan de groep. Ik zal nooit vergeten dat een van mijn leerlingen zei: “Meneer, ik dacht echt niet dat ik dit zou kunnen, maar nu vind ik het toch wel heel erg cool!”. Zulke momenten zijn goud waard.
Fouten maken mag
Een van de belangrijkste inzichten is dat fouten maken niet alleen mag, maar zelfs moét. Bij projectmatig werken is er namelijk vaak niet één ‘goed’ of ‘fout’ antwoord. Als een leerling iets probeert en het mislukt, leren ze daar vaak veel meer van dan wanneer je direct de juiste oplossing geeft. Dit vraagt om een flinke mindset-shift. Als docent ben je gewend om fouten te voorkomen, maar nu moedig je leerlingen juist aan om te experimenteren en zelf te ontdekken wat wel en niet werkt. Door die ruimte te bieden, zul je merken dat leerlingen meer durven en veel meer leren van hun eigen ervaringen.
De kracht van praktijkgericht onderwijs
De overstap van theorie naar praktijk heeft me laten zien hoe krachtig en mooi praktijkvakken zijn. Ik zie leerlingen groeien in hun zelfvertrouwen, samenwerken, en vaardigheden ontwikkelen die ze in de toekomst echt nodig hebben (niet gemeen bedoelt tegenover andere vakken!). Ze leren niet alleen door te luisteren of te lezen, maar door te doen, te proberen en te verbeteren. Leerlingen die moeite hebben met leren, proefwerken en overhoringen, kunnen tijdens de praktijklessen ineens helemaal opbloeien. (Ik was zelf namelijk ook zo’n leerling op het vmbo!) Het mooiste van alles? Ze nemen zelf de regie over hun leerproces en ontdekken wat ze allemaal in hun mars hebben.
Ben je zelf bezig met de overstap naar een praktijkvak of het praktijkgerichte programma, of overweeg je om meer projectgericht te gaan werken? Ik kan je maar één advies geven: gewoon doén! Het is even wennen en kan soms chaotisch aanvoelen, maar de resultaten zijn het absoluut waard. Je ziet je leerlingen opbloeien, en je groeit zelf ook als docent. Vind je het nog spannend of wil je gewoon eens sparren? Stuur me gerust een mailtje, dan plannen we een keer een gesprek in!
Bryan is onderwijsontwikkelaar voor het vmbo bij Dubbelklik. Met ervaring als mentor, vakgroepvoorzitter en docent in o.a. de vakken Dienstverlening & Producten, Zorg & Welzijn, Fotografie en Robotica op het vmbo, deelt hij zijn praktijkervaringen en inzichten om collega’s te inspireren en te ondersteunen. Neem contact op via bryan@dubbelklik.nu.
