De term ’21e-eeuwse vaardigheden’, jarenlang een kernbegrip in het Nederlandse onderwijs, is door SLO definitief geschrapt. In plaats daarvan introduceert SLO een nieuwe categorisering van vaardigheden, die beter aansluit op de huidige onderwijskundige ontwikkelingen en de politieke context. Wat betekent dit voor scholen en docenten? In dit item brengen we je op de hoogte van deze verandering en hoe jij hiermee aan de slag kunt gaan.
Waarom wordt de term afgeschaft?
Al sinds de introductie van de 21e-eeuwse vaardigheden was er discussie over de relevantie en definitie van de term. Vaardigheden zoals kritisch denken, samenwerken, en probleemoplossend vermogen stonden centraal, maar er was veel overlap met bestaande vakoverstijgende en vakspecifieke vaardigheden. SLO merkte dat de term verwarring veroorzaakte, doordat de vaardigheden niet duidelijk afgebakend waren en vaak contextloos werden toegepast. Dit leidde tot kritiek vanuit het onderwijsveld en de wetenschap.
Nieuwe categorisering van vaardigheden
Met de nieuwe indeling van vaardigheden brengt SLO meer structuur aan en biedt het een overzichtelijke verdeling op basis van de samenhang tussen verschillende soorten vaardigheden. Zo is er nu een onderscheid gemaakt tussen bijvoorbeeld leervoorwaardelijke vaardigheden (zoals sociaal handelen en samenwerken), basisvaardigheden (zoals taal, rekenen en digitale geletterdheid), en vakspecifieke vaardigheden. Deze categorisering moet het voor scholen en docenten eenvoudiger maken om de vaardigheden gericht en effectief in het curriculum te integreren.
SLO heeft de nieuwe vaardigheden in vijf categorieën onderverdeeld, elk met een duidelijk afgebakend doel. Hier is een overzicht van de categorieën inclusief herkenbare en praktische voorbeelden:
- Leervoorwaardelijke vaardigheden
Vaardigheden die nodig zijn om te kunnen leren en samenwerken- Sociaal handelen: Respectvol omgaan met klasgenoten.
- Samenwerken: Samen met een team een project afronden.
- Leervaardigheden: Leren plannen en organiseren van huiswerk.
- Basisvaardigheden
De essentiële basis voor leren- Taalvaardigheden: Correct schrijven van een tekst.
- Rekenvaardigheden: Sommen oplossen in een wiskundeles.
- Digitale geletterdheid: Informatie opzoeken en beoordelen op het internet.
- Burgerschap: Bewust zijn van rechten en plichten in de samenleving.
- Vakspecifieke vaardigheden
Vaardigheden die specifiek zijn voor een vak- Probleemoplossend denken: Een technisch probleem oplossen tijdens een natuurkundeles.
- Probleemoplossend denken: Een technisch probleem oplossen tijdens een natuurkundeles.
- Denkvaardigheden
Vaardigheden om informatie te analyseren en creatieve oplossingen te bedenken- Analytisch denken: Data analyseren en conclusies trekken in een grafiek.
- Kritisch denken: Verschillende standpunten beoordelen in een debat.
- Creatief denken: Een innovatieve oplossing bedenken voor een ontwerpopdracht.
- Samengestelde vaardigheden
Complexe vaardigheden die meerdere andere vaardigheden combineren- Onderzoeken: Zelf een experiment opzetten en uitvoeren tijdens een wetenschapsles.
- Ontwerpen: Een product ontwerpen van concept tot prototype.
- Loopbaanvaardigheden: Reflecteren op interesses en een keuze maken voor een vervolgopleiding.
Wat betekent dit voor jouw school?
Voor scholen betekent deze verandering dat je niet meer hoeft te werken met de term ’21e-eeuwse vaardigheden’. In plaats daarvan kun je gebruikmaken van de nieuwe categorisering, die meer ruimte biedt voor vakspecifieke invullingen en praktische toepassingen in de klas. Denk bijvoorbeeld aan de integratie van sociale en communicatieve vaardigheden binnen praktijkvakken als Zorg en Welzijn of Dienstverlening en Producten. Deze vaardigheden sluiten bovendien goed aan bij de focus op praktijkgericht leren binnen het vmbo.
Bij Dubbelklik bieden we verschillende tools en onderwijsmiddelen die je ondersteunen in het toepassen van de nieuwe indeling van vaardigheden. Voor het ontwikkelen van specifieke vaardigheden, zoals sociale en communicatieve vaardigheden, hebben we de skills. Deze korte workshopmodules helpen leerlingen gerichte vaardigheden te ontwikkelen, zoals samenwerken, probleemoplossend denken en verschillende vakvaardigheden.
Wil je meer weten over hoe jij, je vakgroep en je school de nieuwe categorisering kunnen toepassen? Of liever samen met een van onze onderwijsexperts verder praten over de invulling van hiervan? Plan dan een vrijblijvend gesprek in met ons team. We kunnen digitaal overleggen of we komen langs op jouw school om samen te werken aan een succesvol curriculum!
Wil je verder lezen over dit onderwerp? Bekijk hier een aantal interessante artikelen.
Sol, Y., Visser, A. (2023). Vaardigheden in het landelijke curriculum. Verantwoording van de categorisering en definiëring van vaardigheden bij de actualisatie van kerndoelen en examenprogramma’s. Amersfoort, SLO. https://www.slo.nl/thema/meer/nieuwe-categorisering-vaardigheden/@22223/vaardigheden-landelijke-curriculum/
Inspectie van het Onderwijs (2024). Van visie naar vaardigheden: Zo kun je aan de slag met digitale geletterdheid op school. https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/publicaties/2024/05/17/aan-de-slag-met-digitale-geletterdheid-op-school
Dossier ‘Basisvaardigheden’ van Inspectie van het Onderwijs. https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/basisvaardigheden
