In mijn eerste jaren als docent stond ik altijd klaar om de leerlingen bij elke stap te helpen. “Meneer, ik snap het niet,” en daar ging ik weer met een uitgebreide uitleg. Mijn collega’s grapten dan ook vaak: “Daar heb je brandweerman Bryan weer om de brandjes te blussen.” Tot ik me realiseerde dat ik ze hiermee tekortdeed…, nou ja, eigenlijk liet een collega me dit realiseren. De leerlingen leunden bij elke vraag op mij, terwijl ik juist wilde dat ze zelf verantwoordelijkheid namen voor hun leerproces. En juist in een praktijkvak, zoals binnen het praktijkgericht programma, is dat extra belangrijk.
De eerste stappen naar meer zelfstandigheid
Ik begon als overenthousiaste docent vanuit de theorie. Wat zegt de theorie dat ik anders moet doen?! Ik begon met kleine veranderingen. In plaats van direct antwoord te geven, stelde ik vragen terug: “Wat denk je zelf?” of “Welke opties heb je al geprobeerd?” – klinkt heel simpel, maar voor mij was dit zooooooo lastig! In het begin waren leerlingen wat verward, sommigen zelfs geïrriteerd (en de grap isik ook). Maar langzaam merkte ik dat ze minder snel naar me toe kwamen en eerst zelf gingen nadenken.
Werken met keuzemomenten
Een van de meest effectieve strategieën was het invoeren van keuzemomenten. Bij bijvoorbeeld projecten kregen leerlingen meer vrijheid om hun eigen onderwerp te kiezen of te bepalen hoe ze hun onderzoek wilden aanpakken. Dat was in het begin spannend en zelfs een beetje eng voor mij. Wat als ze onderwerpen kiezen die niet passen (bij wat ik graag wil zien) of niet haalbaar zijn? Maar ik leerde al snel dat het erom gaat in gesprek te blijven. In plaats van meteen te zeggen: “Nee, dat mag niet,” ging ik met ze in gesprek. We bespraken waarom een bepaald onderwerp misschien niet handig was en zo kwamen we samen tot keuzes waar ze zelf achter stonden en waar ik als docent ook tevreden mee was. Deze vrijheid gaf hen niet alleen meer verantwoordelijkheid, maar zorgde er ook voor dat ze veel gemotiveerder waren. Ze hadden immers zelf hun pad gekozen!
Ik zag dat mijn leerlingen steeds meer in zichzelf gingen geloven, en juist op het vmbo is dat zo ontzettend belangrijk! Ze stelden hun eigen doelen, zochten naar oplossingen en hielpen elkaar. Natuurlijk waren er momenten waarop ik moest ingrijpen. Want laten we eerlijk zijn, dertig puberende leerlingen die allemaal ‘hun eigen ding’ doen, gaat niet altijd zonder slag of stoot. En hoewel ik wel houd van een beetje chaos en drukte in mijn lessen, sprak ik ze aan als het te ver ging. En geloof me, als je je leerlingen als gelijken behandelt, is de kans groot dat ze echt luisteren. Het was prachtig om te zien hoe ze niet alleen in kennis groeiden, maar ook in hun zelfvertrouwen!
Kortom, brandweerman Bryan was er nog steeds, maar hij kwam pas in actie als het echt nodig was. Herken jij in jezelf ook een brandweerman? Probeer dan eens een stapje terug te doen in je klas en kijk wat er gebeurt!
Bryan is onderwijsontwikkelaar voor het vmbo bij Dubbelklik. Met ervaring als mentor, vakgroepvoorzitter en docent in o.a. de vakken Dienstverlening & Producten, Zorg & Welzijn, Fotografie en Robotica op het vmbo, deelt hij zijn praktijkervaringen en inzichten om collega’s te inspireren en te ondersteunen. Neem contact op via bryan@dubbelklik.nu.
