Uit het recente rapport van de Onderwijsinspectie blijkt dat een groot deel van de leerlingen in het vmbo niet het fundamentele leesniveau behaalt dat nodig is om goed te functioneren in vervolgonderwijs en de maatschappij. Vooral in het vmbo-b/k scoort twee derde van de leerlingen in het tweede leerjaar nog onder het 1F-niveau. Dit niveau is essentieel om effectief te leren en zelfstandig deel te nemen aan het dagelijkse leven. Hoewel de meerderheid van de vmbo-g/t-leerlingen in de tweede klas wél op of boven het 1F-niveau leest, is ook daar ruimte voor verbetering. De Inspectie benadrukt dat een brede, vakoverstijgende aanpak noodzakelijk is om de leesvaardigheid in het onderwijs te versterken.
Waarom is leesvaardigheid belangrijk?
Begrijpend lezen vormt de basis voor leren in alle vakken. Of het nu gaat om het volgen van een instructie in een praktijkles, het begrijpen van een opdracht in een project, of het lezen van vakgerichte teksten: zonder voldoende leesvaardigheid lopen leerlingen vast. Voor vmbo-leerlingen is dit extra belangrijk, omdat zij vaak praktijkgericht werken en teksten moeten kunnen interpreteren om succesvol te zijn in hun vak en vervolgonderwijs.
De Inspectie wijst erop dat leesvaardigheid niet uitsluitend de verantwoordelijkheid is van de vaksectie Nederlands. Een gezamenlijke, schoolbrede aanpak, waarin alle vakken bijdragen aan het verbeteren van leesvaardigheid, is noodzakelijk. Ook nascholing en professionalisering van docenten spelen hierin een belangrijke rol.
Hoe kun je vandaag al aan de slag met leesvaardigheid?
Leesvaardigheid hoeft niet beperkt te blijven tot de les Nederlands. Hieronder enkele praktische tips om het direct te integreren in praktijkvakken, zoals het Praktijkgerichte Programma (PGP):
- Stimuleer zelfgekozen lezen. Moedig leerlingen aan om zelf boeken, tijdschriften of artikelen te kiezen die aansluiten bij hun interesses of toekomstige beroep. Bespreek samen wat ze hebben gelezen en wat ze ervan geleerd hebben.
- Werk met praktijkgerichte teksten. Gebruik handleidingen, recepten of casussen als lesmateriaal. Laat leerlingen de tekst analyseren, markeer samen belangrijke punten en bespreek wat de tekst betekent voor hun werk. Tip: Zet de Dubbelklik Stappenplannen in. Deze to-the-point instructies combineren duidelijke taal met praktische context en helpen leerlingen om stap voor stap complexe opdrachten te begrijpen. Ze bieden een ideale oefening in begrijpend lezen en toepassen.
- Integreer begrijpend lezen in opdrachten. Voeg een leescomponent toe aan praktijkopdrachten, bijvoorbeeld: “Lees deze casus over een cliënt en beantwoord vragen over zijn situatie.” Dit stimuleert kritisch nadenken en tekstbegrip. Tip: Gebruik de Dubbelklik Toolbox. Deze toolbox bevat fysieke werkvormen die leerlingen zelfstandig kunnen doorlopen. De opdrachten stimuleren begrijpend lezen op een toegankelijke manier, werken offline en versterken daarnaast ook de schrijfvaardigheid. Perfect voor praktische lessen waarin leerlingen actief met teksten aan de slag gaan en reflecteren op hun werk.
- Reflecteer schriftelijk. Vraag leerlingen om na een opdracht kort te reflecteren op wat ze hebben gedaan en geleerd. Dit versterkt hun lees- en schrijfvaardigheid en helpt hen om verbanden te leggen.
- Lees samen hardop. Laat leerlingen in groepjes teksten voorlezen en bespreken. Dit bevordert zowel hun tekstbegrip als hun zelfvertrouwen in het gebruik van vaktaal.
Wat kunnen we leren van het rapport?
Het rapport benadrukt dat de verantwoordelijkheid voor leesvaardigheid verder moet gaan dan de les Nederlands alleen. Samenwerking tussen vaksecties, een schoolbrede focus op leesonderwijs en praktische toepassingen in alle vakken zijn nodig om de leesvaardigheid structureel te verbeteren. Praktijkvakken bieden een unieke kans om lezen direct te koppelen aan relevante, realistische contexten, wat niet alleen de taalvaardigheid maar ook het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van leerlingen versterkt.
Lees meer over het rapport en de bevindingen van de Onderwijsinspectie via deze link. Samen kunnen we werken aan een toekomst waarin alle leerlingen goed voorbereid zijn op de volgende stap.
